نویسنده: مراسم محلی ایران که جزء پرشورترین جاذبه‌های فرهنگی روستاها به‌شمار می‌آید بهانه خوبی برای فرار از زندگی روزمره و برپایی دورهمی‌هایی از جنس سادگی و همدلی است. بسیار خوشایند است که در میان هیاهو و تجملات زندگی شهری، روستانشینان بی‌ادعا هنوز پای‌بند به برگزاری آیین‌های محلی اصیل و کهن هستند. همراه ما باشید تا تجربه‌ها و خاطراتی از مراسم‌های محلی ایران را بازگو و شما را با فرهنگ غنی و قدیمی روستاها بیشتر آشنا کنیم.
- جشن نوروز بل؛ آیین پر مهر و برکت روستای قلعه رودخان
- جشن هزاردف روستای پلکانی پالنگان
- مراسم چمر، غم‌سرایی در روستای کندوله
- مراسم ورف چال، حکومت زنانه در اسک
- مراسم گرگیعان در روستای رباط
- جشن نوروز صیاد ، آیین خداحافظی با صید در روستای سلخ
- مراسم چوله قزک، بوژان را به تمنای باران می‌نشاند
- جشن سده روستای چم تفت
- آیین گل غلتان عطر و بویی اغواگر در روستای حسن آباد
- جشن توت فرنگی در شیان سنندج
- مروری بر 10 رخداد فرهنگی و مراسم محلی ایران در روستاها
- جمع‌بندی
جشن نوروز بل؛ آیین پر مهر و برکت روستای قلعه رودخان
از جاذبه‌های فرهنگی روستاها در خطه گیلان، جشن نوروز بل است. گاه‌شمار دیلمیان غروب ۱۶ مرداد ماه را نوید پایانی خوش برای دست‌های پینه‌بسته و زحمت‌کش می‌دهد. اگر در ۱۷ مردادماه مهمان روستای تماشایی قلعه رودخان با آن آب‌وهوای ناب باشید، محال است از بوی پخت نان تازه و شیرینی‌های محلی مست نشوید.
اهالی این روستا چنین روزی را که آغاز فصل برداشت محصولا‌ت‌شان است به یاد نیاکان خود جشن می‌گیرند. زنان روستا با لباس‌های محلی رنگارنگ و سینی‌های نان و شیرینی به استقبال مردان ده که در کنار آتش رقص و پای‌کوبی می‌کنند، می‌روند.
قلعه رودخان زیبا در جشن نوروز بل غیرقابل وصف می‌شود. با پیوند جشن به آیین شاهنامه‌خوانی و طالع‌بینی، خاطراتی ماندگار را که سراسر شادی و رضایت قلب است به یادگار می‌گذارد. اگر می‌خواهید در این حس ناب شریک شوید، در بازار پایین تپه‌ی سرسبزی که قلعه در بالای آن واقع شده، لباس‌های محلی، سوغاتی و دست‌سازه‌های هنری به‌فروش می‌رسد. لباس محلی بپوشید و روح‌تان را به دست موسیقی شاد و دل‌نواز گیلکی بسپارید.
جشن هزاردف روستای پلکانی پالنگان
مراسم های محلی ایران در خطه کردستان هنوز هم پابرجا است. گردشگران، روستای پالنگان را با بافت پلکانی آن می‌شناسند. اما کمتر کسی حس‌وحال شاد فروردین‌ماه این روستای خوش آب‌وهوا را حس کرده است. یکی دیگر از شادترین مراسم محلی ایران، جشن بزرگ هزاردف است که در روستاهای کردنشین با رونق و حفظ آیین دف‌نوازی برگزار می‌شود. در آخرین روز از فروردین، زنان لباس محلی می‌پوشند، زیورآلات به خود می‌اندازند و با دف‌های‌شان روستا را غرق در موسیقی اصیل کردی و شادی وصف‌نشدنی می‌کنند.
این آیین همچون سایر مراسم‌های بومی ایران همچنان پابرجاست و حتی ثبت ملی شده است. تعداد دف‌نوازان آنقدر زیاد است که از هر گوشه و کنار روستا صدای این موسیقی اصیل به‌خوبی شنیده می‌شود.
مراسم چمر، غم‌سرایی در روستای کندوله
جاذبه‌های فرهنگی روستاها در ایران همیشه شادی‌بخش نیستند. مراسم محلی چمر سراسر غم‌و‌اندوه در سوگ عزیزان است. زمانی که عزیزی در روستای کندوله آرام می‌گیرد، زنان مویه‌کنان سرودهای محلی سر می‌دهند و چنان سر و روی را می‌خراشند که غم‌شان را می‌توان با پوست و استخوان حس کرد.
چشمه جوشان کندوله در این روز رنگ غم می‌گیرد و نوای ساز و دهل، کندوله را در اندوهی وصف‌نشدنی فرو می‌برد. اسب مشکی‌پوش که یال‌هایش به پهلو شانه شده پیشرو صف عزاداران است و نمادی برای این مراسم محلی ایران به‌حساب می‌آید. مراسم محلی چمر با تعزیه‌خوانی، سینه‌زنی و دسته‌های عزاداری برای سید و سالار شهیدان، امام حسین (ع) نیز با سوگواری اهالی روستا برگزار می‌شود و ایام محرم را حسابی داغ می‌کند.
مراسم ورف چال، حکومت زنانه در اسک
نوبت آن است که یکی دیگر از جاذبه‌های فرهنگی ناشناخته در روستاها را این‌بار در پهنه شمال کشور بشناسیم. اولین جمعه نیمه اول اردیبهشت‌ماه، روستای اسک حالوهوای متفاوتی دارد. حکومت زنانه در این روز به هیچ مردی اجازه ورود به روستا را نمی‌دهد. زنان روستا در این روز خودشان را مشغول بازی‌های سنتی و دسته‌جمعی مانند شاه و وزیر، سنگ‌بازی و سرگرمی‌های شادی‌بخش می‌کنند.
حتما می‌پرسید مردان ده کجا هستند. در این روز خاص مردان اسک مشغول کاری جالب و البته عجیب هستند. آن‌ها صبح زود بساط خود را جمع می‌کنند و در کوه‌پایه‌های دماوند، برف‌هایی که هنوز دم به تله نداده و آب نشده‌اند را در چاهی می‌ریزند.
چاه که پر شد، وقت ناهار، بازی، گپ‌وگفت و سرگرمی مردان است. چنانچه در روز پادشاهی زنان، مردی بخواهد وارد روستا شود حسابی مورد عنایت چوب و چماق زنان قرار می‌گیرد.
مراسم گرگیعان در روستای رباط
در دل فرهنگ روستایی ایران برای کودکان پرجنب‌جوش نیز جایی وجود دارد. مراسم محلی گرگیعان در روستای رباط کاملا بردوش کودکان است. سرودخوانی، شوق و بالاوپایین پریدن‌های آن‌ها ماه رمضان را حسابی پررونق می‌کند.
آیین گرگیعان جزئی از مراسم محلی ایران است که در روستاهای جنوب کشور برپا می‌شود. پسرها با دشداشه و دختران با عبای زیبا به تن، کیسه به دوش و سنگ به دست در نیمه ماه رمضان به در خانه‌های روستا می‌روند و با ذوقی وصف‌نشدنی از مردم عیدی می‌گیرند.
از همه زیباتر سرودهای بچگانه‌ای است که غروب رمضان را در روستای سیاحتی و زیارتی رباط در نزدیکی باغ ملک به فضایی شاد تبدیل می‌کند.
جشن نوروز صیاد ، آیین خداحافظی با صید در روستای سلخ
مراسم محلی در ایران و به‌خصوص در جزیره‌های جنوبی کشور آنقدر زیبا و اصیل برگزار می‌شود که سالانه گردشگران برای شرکت در جاذبه‌های فرهنگی روستاها در جنوب کشور لحظه‌شماری می‌کنند.
مراسم محلی در جزیره قشم و در روستای سلخ رنگ‌وبوی دیگری دارد. شادمانی مردم در اولین روز از مرداد گرم و آتشین را مدیون جشن نوروز صیاد با آن آداب و رسوم و تدارکات ویژه هستیم. اهالی روستای سلخ ارتباطی عمیق و قدیمی با دریا دارند و به همین دلیل برای حفظ نژادها و گونه‌های دریایی، در این روز هیچ مزاحمتی برای آب‌های نیلگون جنوب ندارند، صید را ممنوع کرده و از خوردن غذاهای دریایی اجتناب می‌کنند.
این‌ها تنها اقدامات در این مراسم محلی ایران نیستند. زنان لباس‌های شاد پوشیده و در کنار مردان خود شکرگزاری می‌کنند. باور دارند که در چنین روزی آب تمام چشمه‌ها به دریا ریخته و غم‌و‌غصه‌های‌شان را با خود می‌برد. آیین شاد و موسیقی‌محور رزیف فضای روستا را مهیج می‌کند. خوش‌گذرانی، دهل‌نواری، ترانه‌خوانی و بازی‌های قدیمی نیز در این روز روح و روان اهالی سلخ را جلا می‌دهد.
مراسم چوله قزک، بوژان را به تمنای باران می‌نشاند
بهار و تابستان‌های فرح‌بخش و دل‌پذیر روستای بوژان مدیون باران‌های پی‌درپی، آبشار بوژان و چشمه‌سارهای خروشان است. بخشی از مراسم محلی نیشابور نیز شامل جشن‌ها و آیین‌هایی می‌شود که برای آمدن باران دست به دامن باورها و اعتقادات گذشتگان شده است.
در چوله قزک روستای بوژان، این مراسم محلی ایران، علم یا عروسکی را با پارچه‌های رنگی تزئین می‌کنند و کودکان دسته‌جمعی آن را در کوچه‌های روستا می‌برند و از اهالی شیرینی و پول می‌گیرند. آبی که روی این مترسک نمادین ریخته می‌شود تمنای باران را نمایش می‌دهد.
جشن سده روستای چم تفت
در تاریخ دهم بهمن‌ماه در روستای چم، جشنی منفاوت برپا می‌شود. در این جشن که حالوهوای معنوی با فضایی موسیقی‌محور در هم آمیخته شده است، زرتشتیان چله زمستان را دورهم جشن می‌گیرند. جشن سده از جاذبه‌های فرهنگی روستاها در یزد است که با قدمتی بیشتر از نوروز برگزار می‌شود.
لحظه ورود به این جشن، سرودهای ملی همراه با گات‌خوانی به گوش می‌رسد. غوغای جشن با شاهنامه‌خوانی و نقالی کامل شده و اهالی روستا برای غلبه نور بر ظلمت دست به دعا می‌شوند. حسن ختام جشن سده هیزم‌های آتشینی است که برافروخته می‌شوند تا به گرمای بعداز چله خوش‌آمد بگویند.
آیین گل غلتان عطر و بویی اغواگر در روستای حسن آباد
آیین گل‌غلتان یکی از جالب‌ترین مراسم محلی ایران در روستای حسن آباد است. خلاف جاذبه‌های فرهنگی ناشناخته، این مراسم حسابی در کشور معروف شده و حالا حسن آباد و دامغان را با این آیین می شناسند.
اردیبهشت‌ماه شده و حالا کودکان یک‌ساله روستا به حمام می‌روند تا برای این آیین آماده شوند. مادربزرگ کودک را در پارچه‌ای سفید گذاشته و با گل‌های پرپرشده محمدی که عطروبوی اغواگری دارد می‌پوشاند. صلوات، آوازخوانی و هدیه‌دادن دیگر تدارکات این مراسم سنتی و باستانی است.
جشن توت فرنگی در شیان سنندج
نیمه اول خرداد روستای شیان در انتهای جاده‌های پرپیچ‌وخم کوهستانی سنندج روزهایی را به‌خود می‌بیند که بسیار متفاوت و شادتر است و حس‌وحال خوش‌مزه‌تری دارد. جشن توت فرنگی جوان‌ترین مراسم محلی ایران است که به‌پاس برداشت توت‌فرنگی برگزار می‌شود. مهمانان این جشن با سبدهایی از توت‌فرنگی که حالا دیگر توت کردی شده پذیرایی می‌شوند. مانند دیگر جاذبه‌های فرهنگی روستاها، موسیقی و آوازخوانی پای ثابت چنین جشنی است.
مروری بر 10 رخداد فرهنگی و مراسم محلی ایران در روستاها
جاذبه‌های فرهنگی روستاها و مراسم‌های بومی ایران آنقدر زیاد، اصیل و جذاب هستند که نمی‌توان از همه آن‌ها در این مطلب یاد کرد. برخی از مراسم‌های محلی ایران عبارت‌اند از:
- جشن نوروز بل
- جشن سده
- مراسم محلی گرگیعان
- مراسم محلی چمر
- مراسم ورف چال
- مراسم چوله قزک
- جشن توت فرنگی
- آیین گل‌غلتان
- جشن هزاردف
- جشن نوروز صیاد
مشاهده و بازدید از رازهای محلی و جاذبه‌های فرهنگی روستاها شگفتی و لذتی خاص به‌همراه دارد. رمز ماندگاری و شگفتی رازهای محلی تلاش وصف‌ناپذیر روستاییان در برگزاری آیین‌های باستانی، شرکت‌کردن علاقه‌مندان از سراسر کشور در این مراسم‌ها و انتشار اخبار آن در رسانه‌های تصویری و سایت‌های مختلف است.
جمع‌بندی
جاذبه‌های فرهنگی روستاها که اغلب آن‌ها شامل مراسم محلی ایران هستند هنوز هم با اصرار بزرگان ده و شوق اهالی برگزار می‌شوند. روستاییان به باورهای قدیمی خود پای‌بند بوده و برای آمدن باران، حسن ختام یک‌سال کشاورزی، ذخیره آب، رواج همدلی و نیکوکاری و اهداف دیگر آیین‌های باستانی ویژه‌ای را برپا می‌کنند.
شرکت در این آیین‌ها و همراهی روستاییان پرمهر حسابی روح و روان را جلا می‌دهد و لحظاتی ماندگار و تجربه‌ای خاطره‌انگیز را بدون دغدغه‌های روزمره و چالش‌های زندگی شهری به‌ارمغان می‌آورد.
