نویسنده: فرقی نمی‌کند که شهر یزد را با چه عنوان‌هایی بشناسید. آداب و رسوم زرتشتی های یزد آن را از سایر شهرها متمایز می‌کند. این شهر به‌مانند یک بندرگاه در دل کویر است که همواره از قدیم مسیری رو به حیات برای کاروان‌ها و مسافران تامین کرده است. مردم این شهر به صبر، بردباری و قناعت شناخته شده‌اند.
چراکه یاد گرفته‌اند چطور برای دسترسی داشتن به آب همواره در تلاش باشند. گرمای شدید و سوزان این شهر در روزهای گرم تابستان سبب شده تا زندگی شبانه در این شهر جریان پیدا کند. این خود باعث ایجاد آداب و رسوم خاص در این شهر شده که به مسیر زندگی این مردم جهت می‌دهد.
آداب و رسوم زرتشتی های یزد در برگزاری جشن‌های باستانی
سفر به یزد را از جایی آغاز کنید که این مردم جشن‌های باستانی را به‌واسطه رسوم زرتشتی‌های خود به‌خوبی برگزار می‌کنند. اگر برای بهار این شهر را مقصد خود قرار دادید و گشت‌و‌گذار در کوچه های آشتی کنان یزد را پشت سر گذاشتید، به آتشکده شهر نیز سر بزنید و در برگزاری جشن نوروز و آداب آن شرکت کنید.
- جشن نوروز: این جشن در یزد مطابق با آیین باستانی ایرانی برگزار می‌شود و در دل خود مراسمی خاص جای داده است. زندگی در یزد به این مردم یاد داده تا کنار هم زندگی کنند و از رسوم زرتشتی ها در برگزاری جشن‌های مهم ایده بگیرند. به همین علت نیز برگزاری نوروز در این شهر جزئی از آداب یزدی به‌شمار می‌رود.
- مراسم فال کوزه: این مراسم به‌طور معمول پیش‌از نوروز برگزار می‌شود. در زمان‌های قدیم و در رسوم زرتشتی های یزد بیشتر رواج داشت و توسط بانوان برگزار می‌شد. فال به‌نام هر بانوی آوازخوانی که می‌آمد آن سال برای وی به سال پر از برکت و خیر تبدیل می‌شد.
- هفت‌سین نوروز: بر سر سفره هفت‌سین آداب عیدی و هدیه دادن همواره مرسوم است. در گذشته اگر از خانواده‌ای سرشناس و تاجر بودید حتما به‌عنوان عیدی سکه‌های طلا و نقره دریافت می‌کردید. امروز نیز بر سر سفره هم‌زمان با تحویل سال، پدر خانواده به تمام اعضا هدیه می‌دهد و مراسم جشن و شب‌نشینی تا آخر آن روز ادامه دارد.
- مراسم خانه‌تکانی: یکی از استثنایی‌ترین رسوم زرتشتی های یزد که در این شهر برای عید نوروز برگزار می‌شود، خانه‌تکانی است. در کوچه های قدیمی یزد مراسم کوزه شکستن درست 10 روز قبل‌‌از نوروز رواج دارد. کوزه‌ها و قلک‌های گلی را که سکه و پول در آن جمع شده از روی بام خانه به داخل کوچه پرتاب می‌کنند و آن را می‌شکنند. سکه‌ها را نیازمندان برمی‌دارند و این اعتقاد همواره پابرجاست که خارج کردن کوزه کهنه از خانه باعث ازبین‌رفتن نحسی در سال جدید خواهد شد.
برپایی جشن سده یکی از رسوم زرتشتی های یزد
جشن سده یکی از مراسم‌های ارزشمند در بین زرتشتیان به‌حساب می‌آید که آن را با حساسیت هرچه تمام‌تر در شام‌گاه دهمین روز از ماه بهمن برگزار می‌کنند. زرتشتیان این جشن را به‌نام همبستگی نیز می‌شناسند و آن را جزئی از آداب و اعیاد بزرگ دین خود می‌دانند. این جشن با روشن کردن آتشی بسیار بزرگ از هیزم‌ها که با همکاری گروهی از زرتشتی‌ها جمع شده آغاز می‌شود.
جشن سده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رسوم زرتشتی های یزد تعابیر متنوعی دارد. بسیاری از مردم یزد آن را نشانه‌ای از روزها و شب‌های باقی‌مانده تا نوروز می‌دانند. اگر جایی از شهر یزد جشن سده را با نام هیرومبا نیز شنیدید تعجب نکنید. چراکه هیرومبا همان جشن سده است که به این نام نیز آن را می‌شناسند.
آداب شب‌نشینی یزدی‌ها
آشنایی با محله های قدیمی یزد و جاذبه های گردشگری بهترین روش برای شناخت زندگی شبانه این شهر است. گرمای طاقت‌فرسایی که در گیرافتادگی بین کویرهای مرکزی به‌وجود آمده دلیلی شده تا مردم ساعت‌های بسیاری را در کافه‌های این شهر، درست زمانی که خورشید شروع به غروب می‌کند، بگذرانند.
در و اقع بهترین محله های یزد برای زندگی و گردشگری محله‌هایی هستند که درون خود کافه‌ها و پاسیوهای سنتی بسیاری را جای داده است. این مکان‌ها به بهترین موقعیت برای زندگی شبانه و شب‌نشینی‌های یزدی‌ها تبدیل شده‌اند.
جشن مهرگان و آداب و رسوم برگزاری آن
جشن مهرگان یکی از جشن‌های باستانی و رسوم زرتشتی های یزد، هرسال توسط پیروان این آیین برگزار می‌شود. دعا برای برکت و رونق بیشتر محصولات زمین‌های کشاورزی از اهمیت بالایی برای این مردم برخوردار است. به همین علت نیز از روز شانزدهم مهر به‌مدت 6 روز این جشن را برگزار می‌کنند.
روز اول در این جشن را عامه و روز آخر را خاصه نام‌گذاری کرده‌اند. مردم ورود به فصل پاییز و زمستان را جشن می‌گیرند و در آن، انواع سرود‌ها و دکلمه‌ها توسط افراد خوانده می‌شود. در کنار آن انواع خوراکی‌های فصلی که از همان فصل برداشت شده در کنار دوستان و همراهان میل می‌کنند.
مروری بر آنچه که از آداب و رسوم زرتشتی های یزد و زندگی شبانه در این شهر گفته شد
آداب و رسوم در برگزاری جشن‌های باستانی یکی از مهم‌ترین الگوهای رفتاری در یزد به‌حساب می‌آید. این شهر قدمتی بسیار طولانی دارد و موقعیت جغرافیایی آن در دل کویر سبب نشده تا از آداب و رسوم و معماری شگفت‌انگیز بهره‌مند نباشد.
- مراسم نوروز: نوروز در این شهر با آداب خاصی برگزار می شود و در خود مراسمی هم‌چون فال کوزه، هفت‌سین و خانه تکانی را جای داده است.
- جشن سده: از مهم‌ترین رسوم زرتشتی های یزد به‌شمار می‌رود که هرسال در ماه بهمن با روشن کردن آتشی بزرگ با حضور گروهی از افراد برگزار می‌شود. بزرگ‌داشت روزهای باقی‌مانده تا سال جدید یکی از تعابیر زیبای این جشن است.
- آداب شب‌نشینی یزدی‌ها: زندگی شبانه در یزد رواج دارد. این به‌علت گرمای طاقت‌فرسایی است که در طول روز مانع از انجام هر نوع فعالیتی است. بسیاری از دورهمی‌های این شهر در شب‌ها برگزار می‌شوند.
- جشن مهرگان: به‌عنوان یکی از جشن‌های باستانی در یزد که هرسال با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شود.
در یزد، تجربه‌های محلی متنوعی ازجمله جشن‌های نوروز، سده و مهرگان و همچنین آداب شب‌نشینی وجود دارد که به‌زیبایی فرهنگ این شهر را نشان می‌دهند.
جمع‌بندی
یزد یک شهر آباد در دل کویر با آداب و رسومی خاص و معماری منحصربه‌فرد، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. به این شهر سفر کنید تا لذت قدم زدن در کوچه‌پس‌کوچه‌های تنگ کاه‌گلی، رسوم زرتشتی های یزد، زندگی شبانه و طعم بی‌نظیری از بهترین شیرینی‌های دنیا را در آن تجربه کنید.
