نویسنده: تا به امروز برای تماشای پرندگان ایران به تالاب میانکاله رفته‌اید؟ می‌دانید که پرنده‌نگری در حیات وحش ایران چگونه است؟ احتمالا اینکه اطلاعات زیادی درباره مواردی که به شما گفتیم نداشته باشید بالاست. پس پیشنهاد می‌کنیم که همراه ما باشید چون قصد داریم علاوه‌بر این اطلاعات 5 مقصد مهم برای پرنده‌نگری در ایران را به شما معرفی کنیم.
پرنده‌نگری چیست و کدام شاخه گردشگری را شامل می‌شود؟
فکر می‌کنید با سفر به حیات وحش تندوره ایران یا حیات وحش ایران در خرم آباد چه جانورانی را می‌توانید ببینید؟ قطعا مجموعه وسیع و متنوعی از آن‌ها برای دیدن و تماشا وجود دارد. در حیات وحش ایران سیاه کوه شما می‌توانید عقاب طلایی، کرکس، هما، انواع کبک، تیهو و چکاوک را تماشا کنید.
در لغت‌نامه‌ها پرنده‌نگری فعالیتی تفریحی برای تماشا و مطالعه پرندگان آزاد و وحشی در محیط‌های باز و طبیعی به‌ویژه گونه‌های نادر و کم‌یاب، تعریف شده است. تالاب‌های مختلفی برای تماشای پرندگان ایران وجود دارد که تالاب میانکاله یکی از نمونه‌های معروف آن محسوب می‌شود. امروز پرنده‌نگری و کسب اطلاعات درباره آن‌ها تبدیل به یکی از شاخه‌های اصلی گردشگری شده و در جهان هم طرفداران زیادی دارد.
5 مکان مخفی برای تماشای پرندگان
برای تماشای پرندگان در ایران و ورود به حیات‌وحش ایران شما گزینه‌های مختلفی را در دسترس دارید. اما بسیاری از آن‌ها شناخته‌شده هستند و شلوغی باعث می‌شود که نتوانید به‌طور کامل به هدفی که دارید دست پیدا کنید. در ادامه به شما 5 تالاب مهم و مخفی معرفی خواهیم کرد که می‌تواند مقصد شما برای پرنده‌نگری باشد.
تالاب آق‌گل؛ اسلامشهر
در 1 کیلومتری شهرستان اسلامشهر می‌توانید تالابی را پیدا کنید که بسیار نزدیک به 2 روستای قاسم‌آباد و نصیرآباد است. برای دسترسی به این تالاب باید وارد جاده تهران ساوه شوید. 90 کیلومتر که در این مسیر حرکت کنید به جاده ساوه همدان می‌رسید و باید همین مسیر را 145 کیلومتر دیگر ادامه دهید.
یک جاده فرعی به طرف اسلامشهر آق‌گل وجود دارد که ادامه مسیر شماست. پس‌از آن در جاده خلوزین از روستای قاسم‌آباد عبور خواهید کرد و به تالاب خواهید رسید. حالا شما با یک تالاب آب‌شیرین روبه‌رو هستید. اما این مورد چه اهمیتی می‌تواند داشته باشد؟ در چنین تالاب‌هایی گونه‌های جانوری متنوع‌تری زندگی می‌کنند.
حواصیل، بوتیمار، فلامینگو، خوتکا، پرستو و چند نوع پرنده دیگر در این تالاب زندگی می‌کنند. برای حفاظت از حیات وحش بومی ایران در این منطقه شکار نمی‌تواند انجام شود. منطقه حفاظت شده حیات وحش ایران یعنی مکانی که جانوران در حمایت کامل قرار دارند و نباید آسیبی به آن‌ها برسد.
شما می‌توانید با استفاده از دوربین‌های خود از زیست جانوری این منطقه عکس‌های فوق‌العاده‌ای تهیه کنید و بگذارید که آن‌ها هم به زندگی خود ادامه دهند و این زیبایی ادامه‌دار باشد.
تالاب هامون؛ سیستان و بلوچستان
در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان زابل و در نزدیکی مرز ایران و افغانستان می‌توانید تالاب بین‌المللی هامون را پیدا کنید. این دریاچه یکی از بزرگترین دریاچه‌های ایران محسوب می‌شود. این تالاب از مهم‌ترین مراکز پرورش پرندگان، آبزیان و انواع ماهی‌ها محسوب می‌شود. به‌شکلی که می‌توانیم آن را بزرگترین پناهگاه حیات وحش ایران بدانیم.
در ایران به‌دلیل آب‌وهوای خاص این منطقه و دور از دسترس‌بودن آن کمتر مورد توجه گردشگران قرار گرفته اما باید بدانید که این تالاب به‌لحاظ جهانی به‌قدری اهمیت دارد که یونسکو آن را به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست کره ثبت جهانی کرده است. اما حالا ذخیره‌گاه زیست کره یعنی چه؟ این مناطق طبیعی در کره زمین تحت حفاظت بین‌المللی قرار دارند و ازطرف یونسکو تحت پوشش هستند.
رودخانه هیرمند با عنوان دریاچه زره در شاهنامه فردوسی در واقع به همین مکان اشاره دارد. این تالاب در چندین سال اخیر به‌دلیل مشکلات زیست‌محیطی و حفظ نادرست آن در معرض نابودی قرار گرفته و به همین دلیل هم امروز بیشتر از دیروز اهمیت دارد. اگر خوش‌شانس باشید در شب می‌توانید پرندگان نادر زیادی را در این تالاب فوق‌العاده مشاهده کنید.
تالاب شادگان؛ خوزستان
در 50 کیلومتری آبادان، نمی‌دانید دقیقا چه بهشتی انتظار شما را می‌کشد. 3 تالاب شادگان، خور موسی و خورالامیه در کنار یکدیگر مجموعه تالاب شادگان را می‌سازند که باعث می‌شود با یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران روبه‌رو باشید. در این تالاب بیشتر از 200 نوع و گونه پستاندار، خزنده و پرنده زندگی می‌کنند و بخش بزرگی از آن‌ها را پرندگان مهاجر مناطق سردسیری تشکیل می‌دهند.
معیشت حدود 100هزار نفر به این تالاب و فعالیت‌های پیرامون آن وابسته است. این تالاب زیستگاه بیش از ۳۰درصد از پرندگان (۱۵۴ گونه)، ۲۵درصد از پستانداران (۴۰ گونه) و ۴۵درصد از ماهیان کشور (۳۶ گونه ماهی مردابی و ۴۵ گونه ماهی دریایی) است. همچنین ۱۷ جامعه اصلی گیاهی متشکل از ۱۱۰ گونه گیاهی، 3 گونه دوزیست، ۹ گونه خزنده و 4 گونه میگو را در خود جا داده که همگی در معرض نابودی قرار دارند.
مشکلات زیادی این منطقه و تالاب را تهدید می‌کند که باید به آن‌ها رسیدگی جدی کرد تا امکان تماشای پرندگان ایران در این تالاب برای دیگر نسل‌ها هم فراهم باشد. برای رفتن به این تالاب وارد اتوبان آبادان اهواز شوید. در سه‌راهی دارخوین به سمت روستای صراخیه بروید. البته از سمت ماهشهر هم مسیر برای رسیدن به این تالاب خواهید داشت.
تالاب میانکاله؛ مازندران
میانکاله با اینکه تالاب معروفی بوده اما هنوز بسیاری از بخش‌های آن ناشناخته است و می‌تواند برای شما تجربه متفاوتی را در تماشای پرندگان ایران رقم بزند. در 45 کیلومتری بهشهر، در جنوب شرقی استان، تالابی را پیدا می‌کنید که احتمالا نظیر ندارد. تالابی که درون یک شبه‌جزیره باریک قرار گرفته و شرایط آب‌وهوایی بسیار مطلوبی هم دارد. این تالاب در فصل پاییز و زمستان برای پرندگان مهاجر بسیار مناسب خواهد شد.
اگر بخواهید در فصل مهاجرت آن‌ها از تالاب دیدن کنید شما به مجوز سازمان حفاظت از محیط زیست نیاز خواهید داشت. شکار پرندگان و اذیت و آزار آن‌ها در سال‌های گذشته باعث شده تا چنین قوانینی برای حفاظت از آن‌ها در این تالاب مهم ملی وضع شود. پرندگان این تالاب در 3 دسته شکاری، خشک‌زی و آبزی هستند.
بسیاری از مستند‌ها و فیلم از حیات وحش ایران در این تالاب تهیه شده است. تنوع پرندگانی که می‌توانید در این تالاب ببینید به‌قدری بالاست که باید به شما پیشنهاد کنیم حتما برای یک‌بار هم که شده چنین چیزی را امتحان کنید. همین تجربه ممکن است باعث شود که بخواهید در دیگر تالاب‌ها هم آن را تکرار کنید.
تالاب استیل؛ گیلان
شمال کشور ما به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی مطلوب دارای تالاب‌های زیادی برای تماشای پرندگان ایران بوده که تالاب میانکاله هم که در بخش قبلی معرفی کردیم یکی از معروف‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌رود. اما تالاب استیل یکی از تالاب‌های کمترشناخته‌شده و بکر شمال کشور محسوب می‌شود که در 7 کیلومتری شهر آستارا و در حاشیه جاده آستارا به تالش قرار دارد.
تالاب‌های ناشناخته ایران زیاد نیستند اما استیل در بین آن‌ها وضعیت بسیار خوبی دارد. استیل لفظ محلی و تالشی واژه استخر است. تالشان در گویش مرکزی و شمالی به استخر، استِل یا استیل می‌گویند و در بخش‌های جنوبی استان گیلان هم به آن استلخ گفته می‌شود. تالاب استیل در مجموع میزبان بیش از ۸۰ نوع گونه گیاهی و جانوری است که برخی از آن‌ها در خطر انقراض قرار دارند.
به همین دلیل هم در این منطقه شکار ممنوع اعلام شده تا از این جانوران حمایت شود. سالانه از اروپای مرکزی، شمال دریای خزر و مناطق قطبی پرندگان مهاجر زیادی مهمان این تالاب می‌شوند. برخی از آن‌ها مثل چینگیر نوک‌سرخ بسیار نادر و کم‌یاب است. در کنار پرندگان، گونه‌های جانوری دیگر ازجمله ماهی‌ها، مار، لاک‌پشت و موش بزرگ تالابی مشغول زندگی در این تالاب بزرگ هستند که شما می‌توانید آن‌ها را در ماجراجویی خود ببینید.
نگاهی اجمالی به مکان‌های بکر برای تماشای پرندگان ایران
انتخاب بهترین حیات وحش ایران و تالاب‌هایی که در آن پرنده‌های مهاجر حضور دارند تا حد زیادی سخت است. چون ملاک‌ها می‌توانند بسته به عوامل مختلفی متفاوت باشند. ما 5 مورد را به شما معرفی کردیم که می‌توانید رازهای محلی زیادی را در آن‌ها پیدا کنید. قصد داریم در ادامه نگاهی اجمالی به هر 5 مورد داشته باشیم:
- تالاب آق‌گل اسلامشهر: تالابی زیبا و مخفی که کمتر کسی آن را می‌شناسد و می‌تواند پناهگاه حیات وحش ایران باشد.
- تالاب هامون سیستان و بلوچستان: یکی از بزرگترین دریاچه‌های آب شیرین فلات ایران که به‌دلیل خشکسالی‌های متعدد، وسعت آن به‌شدت کاهش یافته است. هامون زیستگاه گونه‌های متنوعی از پرندگان و آبزیان است.
- تالاب شادگان خوزستان: یکی از بزرگترین تالاب‌های ایران و منطقه که تنوع زیستی بسیار بالایی دارد و پناهگاه امنی برای انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی، ازجمله گونه‌های در معرض خطر محسوب می‌شود.
- تالاب میانکاله مازندران: یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌های حیات وحش ایران که به‌دلیل اهمیت زیست‌محیطی، به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در یونسکو ثبت شده است. این تالاب زیستگاه گونه‌های متنوعی از پرندگان مهاجر است.
- تالاب استیل گیلان: تالابی آرام و بکر با طبیعت زیبا است. تنوع پرندگان این تالاب کمتر از تالاب‌های بزرگ‌تر است، اما تجربه پرنده‌نگری در آن بسیار لذت‌بخش خواهد بود.
جمع‌بندی
برای تماشای پرندگان ایران تالاب میانکاله، استیل و 3 مقصد دیگری که به شما معرفی کردیم فوق‌العاده هستند. شما می‌توانید در این مقاصد به‌صورت امن پرنده‌نگری داشته باشید و تجربه‌ای فوق‌العاده را احساس کنید. ایران به‌دلیل تنوع آب‌وهوایی و جغرافیایی مقاصد مهمی را در اختیار پرندگان مهاجر قرار می‌دهد و همین موضوع هم باعث شده تا آن‌ها بتوانند مهمان تالاب‌های مختلف ایران شوند.
